مسجد کوفه

طبق بعضی از روایات، نخستین کسی که مسجد کوفه را تأسیس کرد، حضرت آدم بود. امام صادق(علیه السلام) درباره تعیین حدود مسجد توسط حضرت آدم(علیه السلام) می فرماید: «حَدُّ مَسْجِدِ الْکُوفَةِ آخِرُ السَّرَّاجِینَ خَطَّهُ آدَمُ(علیه السلام) وَ أَنَا أَکْرَهُ أَنْ أَدْخُلَهُ رَاکِباً».
بنابر این قول، مسجد کوفه به مرور زمان تخریب شده است.
در سال (17هـ. ق.)، لشکر اسلام در مدائن حضور داشتند. آب و هوای مدائن سربازانی را که از سرزمین حجاز آمده بودند، اذیت می کرد; به طوری همه آنها ضعیف و لاغر شدند. حذیفه که این وضعیت را دید، نامه ای به عمر نوشت و او را از وضعیت آگاه کرد. خلیفه به سعد بن ابی وقاص نامه ای نوشت که: سلمان و حذیفه را روانه کن تا سرزمینی مناسب بیابند. پس از دریافت نامه خلیفه، سلمان و حذیفه حرکت کردند، سلمان از طرف باختر رود فرات و حذیفه از طرف خاور رود فرات راهی شدند و هیچ سرزمینی را نپسندیدند تا اینکه هر دوی آنان به سرزمین کوفه رسیدند. هر دو آن سرزمین را برای اقامت لشکر مناسب دیدند. دو رکعت نماز خواندند و از خدا خواستند آنجا را جایگاه آرامش و استواری قرار دهد. هنگامی که سعد بن ابی وقاص همراه لشکریان به
سرزمین کوفه رسیدند، دستور داد پیش از ساختن هر بنایی، مسجدی بسازند. ابو هیجاء اسدی در مکانی ایستاد و بر هر طرف تیری انداخت. به این صورت حدود مسجد کوفه، مشخص شد.

تعلیم و تربیت در مسجد کوفه
مسجد کوفه از همان ابتدای تأسیس، یکی از مراکز فرهنگی شهر به شمار می رفت. هنگامی که امام علی(علیه السلام) در سال (36هـ. ق.) وارد کوفه شد، ابتدا به مسجد کوفه رفت و در آنجا برای مردم سخنرانی کرد. امام پس از استقرار در کوفه، در مسجد کوفه تفسیر قرآن و علوم دیگر درس می داد. شاگردان زیادی همچون کمیل بن زیاد و ابن عباس، از محضر او استفاده کردند.

مسجد کوفه از نگاه اهل بیت(علیهم السلام)
1. جامع فضیلتها
اصبغ بن نباته می گوید: امیر المؤمنین(علیه السلام) در جمع مردم کوفه فرمود:
«خداوند چیزی را به شما بخشیده که به کس دیگر نداده است، خداوند این نمازگاهتان را برتری ویژه ای بخشید. این (مسجد کوفه)، خانه آدم، جایگاه نوح، منزلگاه ادریس و مصلاّی ابراهیم خلیل و برادرم خضر و نمازگاه من می باشد. مسجد شما یکی از چهار مسجدی است که خداوند آن را برای اهلش برگزیده است. گویی آن را می بینم که فردای قیامت، با دو جامه سفید، وارد محشر می شود و کسانی را که در آن نماز خوانده اند، شفاعت می نماید و
شفاعتش از جانب خدا رد نخواهد شد. در آینده حجر الاسود در آن نصب خواهد شد. زمانی می رسد که همین مسجد، نمازگاه مهدی(علیه السلام)، فرزندم و نمازگاه هر مؤمنی می شود. در روی زمین مؤمنی نیست مگر اینکه وارد شود و به آن دل ببندد. مبادا آن را ترک و مهجورش کنید. در آن نماز بخوانید و با آن نماز به خدا نزدیک شوید و حوائج خویش را از خدا بخواهید. اگر مردم به فضیلت این مسجد آگاه بودند از اکناف جهان به سوی آن می شتافتند، اگر چه به خزیدن بر روی برف باشد.»
2. قصر بهشتی
در بعضی روایات از مسجد کوفه به عنوان «قصری از بهشت» یاد شده است. امام علی(علیه السلام) می فرماید:
«أَرْبَعَةٌ مِنْ قُصُورِ الْجَنَّةِ فِی الدُّنْیَا: الْمَسْجِدُ الْحَرَامُ، وَ مَسْجِدُ الرَّسُولِ(صلی الله علیه وآله)، وَ مَسْجِدُ بَیْتِ الْمَقْدِسِ، وَ مَسْجِدُ الْکُوفَةِ».
3. سجده گاه فرشتگان
در روایات آمده است که قبل از حضرت آدم، فرشتگان در این مکان مقدس عبادت می کردند. امام علی(علیه السلام) می فرماید: «أَوَّلُ بُقْعَة عُبِدَ اللَّهُ عَلَیْهَا، ظَهْرُ الْکُوفَةِ لَمَّا أَمَرَ اللَّهُ الْمَلائِکَةَ أَنْ یَسْجُدُوا لآِدَمَ، سَجَدُوا عَلَی ظَهْرِ الْکُوفَةِ، وَ إِنَّ الْمَلائِکَةَ لَتَنزلُ فِی کُلِّ لَیْلَة إِلی مَسْجِد الْکُوفَةِ».

4. جایگاه بخشش
مسجد کوفه نزد خداوند از چنان جایگاهی برخوردار است که اگر کسی وارد آن شود، گناهانش آمرزیده می شود. امام رضا(علیه السلام) از شخصی پرسید کجا زندگی می کنی؟ پاسخ داد در کوفه. امام درباره فضیلت مسجد کوفه به او فرمود: «فَإِنَّ مَسْجِدَ الْکُوفَةِ بَیْتُ نُوح، لَوْ دَخَلَهُ رَجُلٌ مِائَةَ مَرَّة لَکَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ مَغْفِرَة، أَمَا إِنَّ فِیهِ دَعْوَةَ نُوح(علیه السلام) حَیْثُ قَالَ: "رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً"».

5. مصلاّی پیامبران
ابو بصیر از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که ایشان درباره مسجد کوفه فرمود:
«نِعْمَ الْمَسْجِدُ، مَسْجِدُ الْکُوفَةِ، صَلَّی فِیهِ أَلْفُ نَبِیّ وَ أَلْفُ وَصِیّ وَ مِنْهُ فَارَ التَّنُّورُ وَ فِیهِ نُجِرَتِ السَّفِینَةُ، مَیْمَنَتُهُ رِضْوَانُ اللَّهِ وَ وَسَطُهُ رَوْضَةٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ وَ مَیْسَرَتُهُ مَکْرٌ».

فضیلتهای مسجد کوفه
1. نماز در مسجد کوفه تمام است
وقتی شخصی به مکانی مسافرت کند و قصد ده روز نکند، نمازش شکسته است، مگر چهار مکان که استثنا شده است. امام صادق(علیه السلام) می فرماید: «تَتِمُّ الصَّلاةُ فِی أَرْبَعَةِ مَوَاطِنَ: فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ، وَ مَسْجِدِ الرَّسُولِ(صلی الله علیه وآله)، وَمَسْجِدِ الْکُوفَةِ، وَ حَرَمِ الْحُسَیْنِ ـ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ ـ ».
2. نماز در آن برابر با حج است
امام باقر(علیه السلام) درباره فضیلت نماز در مسجد کوفه می فرماید:
«اگر مردم می دانستند مسجد کوفه چه فضیلتی دارد، از مکان های دور به آنجا می رفتند، همانا خواندن نماز واجب در آنجا برابر با حج و نماز نافله برابر عمره است.»
همچنین امام علی(علیه السلام) می فرماید: «النَّافِلَةُ فِی هَذَا الْمَسْجِدِ تَعْدِلُ عُمْرَةً مَعَ النَّبِیِّ(صلی الله علیه وآله)، وَ الْفَرِیضَةُ تَعْدِلُ حَجَّةً مَعَ النَّبِیِّ(صلی الله علیه و آله) ».
3. برتر از همه مساجد
امام صادق(علیه السلام) نماز در مسجد کوفه را برابر با هزار نماز در مسجدی غیر از مسجد کوفه می داند. همچنین امام رضا(علیه السلام) در فضیلت خواندن نماز در این مکان مقدس می فرماید: «الصَّلاةُ فِی مَسْجِدِ الْکُوفَةِ فُرادی أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ صَلاةً فِی غَیْرِ جَمَاعَة».
4. اقامتگاه حضرت خضر
5. در این مکان است که اسرافیل در صور می دمد تا مردگان، زنده شوند.
6. منزل و سجده گاه حضرت نوح.
7. ازاین مکان هفتاد هزارنفر محشور و بدون حساب واردبهشت می شوند.
8. نشستن در مسجد کوفه بدون تلاوت قرآن نیز عبادت است.

مقامات مسجد کوفه
در میان مردم، مقاماتی در مسجد کوفه معلوم و مشهور است که عبارتند از:
1. رُحبه امیر المؤمنان
در پیش مسجد کوفه، جایی که درِ مسجد کوفه جای داشته، سکویی است که امام علی(علیه السلام) پیش از نماز یا مواقع دیگر، روی آن می نشسته و به پرسش های مردم پاسخ می داده است. بخشی از روایات به این موضوع اشاره دارد.
2. دکة القضاء
مکانی که امام علی(علیه السلام) در آنجا قضاوت می کرد. در آن موضع، ستون کوتاهی وجود داشته که روی آن این آیه قرآن را نوشته بودند: "إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ اْلإِحْسانِ...".
3. بیت الطشت
بهتر است دو رکعت نماز در این مکان خوانده شود.
محلی که یکی از معجزات امام علی(علیه السلام) در آن رخ داده است، داستان معجزه امام این گونه است: زالویی وارد شکم دختری می شود و با مکیدن خون بدن وی، رشد کرده و بزرگ می گردد، در نتیجه شکم دختر همچون زنان حامله بزرگ می شود. قصه در همه شهر می پیچد. برادران دختر، او را نزد امام آوردند تا حکم درباره اش جاری کند، امام که در مسجد کوفه حضور داشت دستور داد، پرده ای نصب کنند. آنگاه به قابله فرمود تا دختر را پشت پرده برده و معاینه کند، قابله پس از معاینه گفت: به نظر من این دختر حامله است. امام که عالم به غیب بود، دستور داد طشتی پر از لجن بیاورند و دختر را در آن بنشانند. به دستور امام عمل کردند. زالوی بزرگ که داخل شکم دختر قرار داشت، با استشمام بوی لجن بیرون آمد و همه، حقیقت امر را فهمیدند.
4. مقام حضرت آدم(علیه السلام)
ستون هفتم مسجد کوفه معروف به مقام حضرت آدم است. این مکانی است که خداوند توبه آدم را قبول کرد. همچنین امیر المؤمنین(علیه السلام) نزدیک این ستون نماز می خواند، لذا به مقام امیر المؤمنین(علیه السلام) نیز معروف است.
5. مقام حضرت ابراهیم(علیه السلام)
ستون چهارم مسجد، جنب باب انماط مکانی است که حضرت ابراهیم(علیه السلام) در آنجا نماز خوانده است. در این مقام مقدس چهار رکعت نماز، در دو رکعت اوّل حمد و توحید و در دو رکعت دوم، حمد و قدر بخواند.
6. مقام جبرئیل
ستون پنجم منصوب به حضرت جبرئیل می باشد. درشب معراج که پیامبرگرامی(صلی الله علیه و آله)از بیت الحرام به مسجدالاقصی در حرکت بود، هنگامی که به سرزمین کوفه رسید، جبرئیل به پیامبر فرمود: ای رسول خدا، اکنون مقابل مسجد کوفه اید، پیامبر با اجازه
خداوند در آن دو رکعت نماز گزارد. همچنین امام حسن(علیه السلام) در نزدیکی این ستون نماز می خواند، لذا به مقام امام حسن نیز معروف است.
7. مقام حضرت امام زین العابدین(علیه السلام)
ستون سوم، جایگاهی که امام سجاد(علیه السلام) در آنجا نماز خوانده است. ابو حمزه ثمالی می گوید: «دیدم علی بن الحسین(علیهما السلام) وارد مسجد کوفه شد و دو رکعت نماز خواند و سپس سر به دعا برداشت، پس از مدتی راه مدینه را در پیش گرفت تا برگردد. به او گفتند: برای چه به اینجا آمدی؟ جایی که پدر و جدّت را کشتند؟ فرمود: «پدرم را زیارت کردم و در این مسجد نماز خواندم.»
8. محراب امیر المؤمنین(علیه السلام)
مکانی که ابن ملجم مرادی، فرق امام را شکافت و او را به شهادت رساند.
9. مقام امام صادق(علیه السلام)
راوی می گوید: در ایّام بنی عباس، روزی دیدم امام صادق از باب الفیل وارد شد و نزد ستون چهارم نماز خواند.
10. مقام حضرت خضر
11. جایگاه به گِل نشستن کشتی نوح